Ośrodek Rozwoju Edukacji

24 lutego 2022 r. agresja Rosji wobec Ukrainy eskalowała do wymiaru otwartych działań zbrojnych. W polskim społeczeństwie wciąż obecne są wspomnienia oraz konsekwencje wojny.

Niepokojące informacje z mediów, udostępniane zdjęcia uruchamiają w umysłach pełne przemocy obrazy i idące za nimi skojarzenia. Także te, które mózg zapamiętał w kontekście oglądanych filmów czy wysłuchanych rodzinnych historii. W tej nieprzewidywalnej i pełnej niepokoju codzienności, są z nami dzieci i młodzież.

Emocje idące za naszymi myślami są przez młodych ludzi wyczuwane, nawet jeśli ich nie wypowiadamy. Są to naturalne mechanizmy, mające wzmacniać u nich szanse na przetrwanie i umożliwiać dobrą orientację w środowisku.

Co możemy zrobić jako nauczyciele, wychowawcy?

• odkładać planowane tematy dydaktyczne na rzecz obecności z uczniami i rozmów, słuchania o tym, co w ich przeżyciach ważne i żywe;
• pozwalać uczniom swobodnie mówić o tym, co ich niepokoi, o czym słyszą, czego się boją;
• udzielać sprawdzonych informacji, mówić o roli rzetelnego przekazu, w tym – czym jest konflikt, jakie państwa i instytucje wspierają Ukrainę, kim są uchodźcy;
• szczególną uwagą objąć już obecnych w naszych placówkach uczniów cudzoziemskich i ich potrzeby;
• proponować zajęcia integrujące i budujące wspólnotę;
• w razie potrzeby proponować objęcie ucznia opieką psychologiczno-pedagogiczną;
• ustalać z uczniami nieznającymi języka polskiego sposoby współpracy;
• informować członków społeczności szkolnej nt. zjawiska i problematyki migracji;
• prowadzić zajęcia dotyczące tolerancji, wielokulturowości i przeciwdziałania dyskryminacji;
• poznawać i wdrażać sprawdzone praktyki szkół i oddziałów wielokulturowych;
• proponować działania wzmacniające uczniów, upowszechniać strategie związane z radzeniem sobie ze stresem, lękiem i uporczywymi myślami;
• zadbać o własną równowagę psychiczną;
• diagnozować/planować na poziomie placówki, jakie działania pomocowe można podjąć;
• upowszechniać informacje dotyczące dostępności kontaktu z Urzędem ds. Cudzoziemców dla obywateli Ukrainy.

Zachęcamy także do wysłuchania wypowiedzi w ramach „#momentedukacyjny” nauczyciela historii i WOS oraz wykładowcy Szkoły Edukacji Aleksandra Pawlickiego, opublikowanego 24 lutego 2022 r. na kanale Facebook pt. „Jak rozmawiać z uczniami o wojnie w Ukrainie?”

Dla dzieci i młodzieży potrzebujących wsparcia psychologa, Rzecznik Praw Dziecka uruchomił linię w Dziecięcym Telefonie Zaufania 800 12 12 12, obsługiwaną w języku ukraińskim oraz rosyjskim. Terminy dyżurów zamieszczone zostały na stronie RPD.

W wielu szkołach na najbliższe dni zaplanowano zajęcia z psychologami, pedagogami. Przez prawie dwa lata uczniowie oraz nauczyciele mierzyli się z ograniczeniami i obciążeniami wynikającymi z pandemii Covid-19. Obecnie dzieci i młodzież doświadczają kolejnej bardzo trudnej sytuacji, której wpływ i skalę dopiero zaczynamy odczuwać. Ważne, abyśmy potrafili dać uczniom uwagę i wsparcie, a dzięki codziennej rutynie – poczucie bezpieczeństwa.

Załączamy materiały Ośrodka Rozwoju Edukacji, które opisują wspomniane zagadnienia:

• poradnik dla nauczycieli i specjalistów pod red. Kingi Białek „Międzykulturowość w szkole”, seria „One są wśród nas” – publikacja opisuje problematykę wielokulturowości w edukacji;
• materiał pod red. Bogumiły Lachowicz „Uczniowie z różnych kultur w szkole” – opisuje organizację edukacji cudzoziemców i rolę asystenta kulturowego;
• Elżbieta Fiok „Osiem kroków czyli kilka praktycznych rad” – pozycja zawiera konkretne wskazania w jaki sposób zorganizować przyjęcie ucznia cudzoziemskiego do nowej klasy i jak nawiązać współpracę z nim i jego rodziną.

Co możemy zrobić jako rodzice?

• dzielić się, jakie sami odczuwamy emocje, z czego one wynikają;
• dbać o możliwy do osiągnięcia stan równowagi, mieć uważność na własną emocjonalność;
• rozmawiać o tym, jakie informacje docierają do naszych dzieci i w jaki sposób młodzi na nie reagują (czy potrzebują tylko obecności, naszego wysłuchania, więcej informacji);
• dostosowywać sposób rozmowy z dzieckiem do jego wieku i gotowości na trudne informacje;
• pokazywać obszary, na które my i dziecko mamy wpływ;
• wspólnie szukać sposobów na radzenie sobie z trudnymi emocjami, myślami, dbaniem o ciało;
• być dostępnym dla dziecka i otwartym na słuchanie, kontakt;
• szukać sposobów na zaangażowanie się w pomoc (np. finansowe organizowane przez m.in. Polską Misję Medyczną, Polską Akcję Humanitarną czy Polski Czerwony Krzyż).

Zachęcamy do wysłuchania nagrania z cyklu „Codziennik Rodzica” udostępnionego na kanale YouTube w dn. 24 lutego 2022 r. przez promującą Rodzicielstwo Bliskości psycholog Karlę Orban, która zaprosiła dr Jagodę Sikorę i psycholog Paulinę Kopeć-Turecką na spotkanie „Rozmowy z dziećmi na tematy najtrudniejsze”. Tematem spotkania są sposoby radzenia sobie ze strachem wywołanym wojną w Ukrainie oraz sposoby rozmawiania i towarzyszenia dzieciom w przeżywaniu tego wydarzenia.

Ministerstwo Edukacji i Nauki przygotowało rekomendacje w zakresie wsparcia psychologiczno-pedagogicznego dla nauczycieli i pedagogów szkolnych ze wskazaniami dotyczącymi sposobów udzielania wsparcia i prowadzenia rozmów o prowadzonych w Ukrainie działaniach wojennych.