W dniach 18–19 maja w Centrum Szkoleniowym Ośrodka Rozwoju Edukacji odbyło się ostatnie z trzech szkoleń „Program wychowawczo-profilaktyczny szkoły i placówki” dla pracowników placówek doskonalenia nauczycieli wskazanych przez kuratorów oświaty.
Szkolenie otworzyła Dorota Macander. Zwróciła uwagę na rolę Ośrodka we wdrażaniu reformy edukacji oraz przedstawiła zadania Wydziału Wychowania i Profilaktyki w zakresie wprowadzanych zmian związanych z programem wychowawczo-profilaktycznym.
Krystyna Kiernozek z Departamentu Wychowania i Kształcenia Integracyjnego Ministerstwa Edukacji Narodowej podkreśliła znaczenie podstawowych dokumentów, które są wyznacznikami do tworzenia programów wychowawczo-profilaktycznych: Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, Konwencji o prawach dziecka, ustawy Prawo oświatowe. Przedstawiła także najważniejsze założenia reformy edukacji, w tym: bezpieczeństwo, kształtowanie postaw obywatelskich i patriotycznych, edukacja informatyczna oraz edukacja zdrowotna.
Wykład wprowadzający na temat istoty programu wychowawczo-profilaktycznego szkoły i placówki wygłosił prof. dr hab. Zbigniew Gaś z Wyższej Szkoły Ekonomii i Innowacji w Lublinie. Zwrócił uwagę na uwzględnienie wyjściowych zasobów szkoły w procesie tworzenia programu wychowawczo-profilaktycznego:
- wiedzy oraz wychowawczych i profilaktycznych kompetencji nauczycieli,
- doświadczenia w opracowywaniu programu wychowania oraz profilaktyki,
- doświadczenia w działaniach ewaluacyjnych,
- angażowania rodziców,
- współpracy ze środowiskiem lokalnym,
- współpracy z instytucjami i organizacjami wspierającymi działania wychowawcze i profilaktyczne,
- krytycznego podejścia do przyjmowanych w szkole rozwiązań w zakresie wychowania i profilaktyki.
Diagnoza szkolna na potrzeby programu wychowawczo-profilaktycznego powinna być przemyślanym, zaplanowanym, systematycznym działaniem w środowisku szkolnym, ma dotyczyć wszystkich tworzących je osób, ma prowadzić do opracowania własnego systemu gromadzenia i opracowywania informacji wartościujących działania szkoły.
Dr Wiesław Poleszak z Wyższej Szkoły Ekonomii i Innowacji w Lublinie poprowadził warsztat dotyczący budowania oraz modyfikacji programu wychowawczo-profilaktycznego. Uczestnikom postawiono pytania: po co nam program wychowawczo-profilaktyczny? co to jest? kto ma go tworzyć? Prelegent podkreślił znaczenie pracy w zespole i podziału zadań, a także rolę wspierania wychowawczych aspiracji rodziców przez szkołę. Zwrócił uwagę na proces konstruowania sylwetki absolwenta.
Natomiast prof. dr hab. Marek Konopczyński z Uniwersytetu w Białymstoku przedstawił aspekty dotyczące funkcjonowania szkoły:
- szkoła jako instytucja wychowująca (wychowują ludzie, a nie instytucja));
- lekcje jako narzędzie wychowawcze (proces wychowawczy jest permanentny i całościowy; istotne jest budowanie postaw: solidarności, pomocniczości, otwartości; aktywny udział uczniów w tworzeniu programu wychowawczego);
- nauczyciel jako wychowawca (wychowawca to przewodnik po świecie wartości, wskazuje kierunki rozwoju osobowego).
Rola szkoły zmienia się z ekskluzyjnej na inkluzyjną, włączającą. Przyszłością jest jej rola uspołeczniająca. Szkoła powinna być miejscem metodycznego uspołeczniania młodego pokolenia, a nie wzmacniania postaw egoistycznych. Zmiana filozofii współczesnej szkoły oznacza kreowanie sylwetki osobowej i społecznej młodego człowieka – dobrego, przyzwoitego człowieka. Wiedza jest wtórna wobec idei wychowania, ma wspierać rozwój człowieka i jego osobowość.
Dr Joanna Borowik i dr Marcin Kolemba z Uniwersytetu w Białymstoku podczas warsztatu przedstawili treści wychowawczo-profilaktyczne w obszarach: sfery fizycznej (edukacja zdrowotna), psychicznej (bezpieczeństwo, profilaktyka zachowań ryzykownych), społecznej (budowanie relacji, kształtowanie postaw społecznych), aksjologicznej (kultura, przekaz norm i wzorów zachowań; kształtowanie osobowości, tożsamości). Podkreślano rolę nauczyciela jako osoby otwartej na dialog, korzystającej z metod wspierających budowanie relacji z uczniem. Każdy z obszarów daje szansę na określone działania podjęte w pracy z młodzieżą. Szkoła powinna wspierać rozwijanie kompetencji społecznych.
Zwracano także uwagę na znaczenie ewaluacji, ponieważ to dzięki niej poznajemy środowisko, w którym funkcjonujemy. To proces zbierania istotnych informacji, refleksja nad jakością prowadzonych działań zgodnie z przyjętymi wartościami, poszukiwanie sposobów doskonalenia prowadzonych działań.
Pracownicy placówek doskonalenia mogli poszerzyć swoje kompetencje m.in. o następujące zagadnienia:
- Diagnoza potrzeb rozwojowych i zagrożeń. Czynniki chroniące i czynniki ryzyka. Tworzenie narzędzi diagnozy pracy szkoły w obszarach wychowania i profilaktyki oraz ich zastosowanie w badaniach diagnostycznych nauczycieli, uczniów i ich rodziców.
- Opracowywanie programu wychowawczo-profilaktycznego szkoły i placówki oraz jego modyfikacja na podstawie oceny skuteczności dotychczasowych działań.
- Treści i formy działań wychowawczo-profilaktycznych szkoły i placówki oraz ewaluacja osiągnięcia celów i procesu ich realizacji.
- Skuteczne działania wychowawczo-profilaktyczne – rekomendowane programy profilaktyczne.
Podczas szkolenia w Ośrodku Rozwoju Edukacji przedstawione zostały najważniejsze kierunki zmian w zakresie wychowania i profilaktyki obowiązujące od roku szkolnego 2017/2018:
- podkreślenie, że „wychowanie to wspieranie dziecka w rozwoju ku pełnej dojrzałości w sferze fizycznej, emocjonalnej, intelektualnej, duchowej i społecznej, które powinno być wzmacniane i uzupełniane przez działania z zakresu profilaktyki dzieci i młodzieży” (art. 1 pkt 3 ustawy Prawo oświatowe U. z 2017 r. poz. 59);
- wzmocnienie wychowawczej funkcji szkoły poprzez szersze uwzględnienie zadań wychowawczo-profilaktycznych w podstawie programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej (Dz.U. z 2017 r. poz. 356);
- połączenie szkolnego programu wychowawczego i programu profilaktyki w jeden dokument zawierający treści i działania o charakterze wychowawczym i profilaktycznym;
- uwzględnienie wniosków z przeprowadzonej diagnozy potrzeb wychowawczych i środowiskowych danej społeczności szkolnej w programie wychowawczo-profilaktycznym.
